Istorija Knjaževca osvetljava bogato nasleđe ovog grada smeštenog u srcu Timočke Krajine. Od drevnih civilizacija koje su koristile plodnost i bogatstvo ovog područja, preko burnih istorijskih promena pod uticajem različitih vlasti, pa sve do današnjeg dana, Knjaževac priča priču o kulturi, tradiciji i razvoju. Ova istorijska panorama odražava transformaciju Knjaževca iz strateški važnog trgovačkog centra u modernu zajednicu koja čuva svoje istorijsko bogatstvo dok gleda u budućnost.

Istorija Knjaževca: Od drevnih civilizacija do modernog doba

Knjaževac, poznat kao mesto gde se prepliću prirodna bogatstva i kulturno-istorijsko nasleđe, predstavlja jedinstveno središte na istoku Srbije.

Plodna dolina Timoka kroz vekove

Oko reke Timok, zbog njene plodnosti i zlatonosnih potoka, odvijao se život još od drevnih vremena. Različite civilizacije su ostavile tragove svojeg postojanja, od Huna i Avara do Slovena, koji su naselili ove predele u ranoj istoriji.

Gurgusovac – temelj današnjeg Knjaževca

Gurgusovac, kako je Knjaževac nekada bio poznat, ima bogatu istoriju promene vlasti, od Franačke imperije do Otomanskog carstva. Turci su zauzeli ovu oblast u 14. veku, a podaci iz 15. veka opisuju Knjaževac kao važan trgovački centar sa razvijenim gradskim funkcijama.

Razvoj i modernizacija

Promena imena grada u Knjaževac desila se sredinom 19. veka, u čast Knjaza Miloša Obrenovića. Grad je tada počeo intenzivnije da se razvija, uspostavljajući se kao važno kulturno i ekonomsko središte regiona.

Knjaževac danas

Knjaževac, sada poznat kao ‘Mala Venecija‘ zbog svoje lokacije na tri reke, spaja istorijsko nasleđe sa savremenim načinom života. Sa bogatom istorijom i tradicijom, Knjaževac nastavlja da bude mesto gde se istorija i modernost susreću.

Istorija Knjaževačkog kraja

Knjaževac i njegova okolina nastanjeni su još u praistorijska vremena. Ovome svedoče brojni ostaci materijalne kulture pronađeni u arheološkim nalazištima na ovom terenu. Najstariji stanovnici naših krajeva su Tribali. Pored Tribala na našem području su živeli Mezi i Tračani. U dolini Timoka spominju se i Timahi, međutim jedino što se o njima zna je da su živeli na reci Timok. Knjaževačko područje ušlo je u sastav rimske države onda kada je Marko Kras, 28. godine pre nove ere, pokorio Meze. Njihove zemlje, zajedno sa susednim teritorijama, pretvorene su u provinciju Meziju. Provincija Mezija je do kraja Domicijanove vlade (81-86.) bila jedinstvena administrativna oblast kada je podeljena na dve nove provincije: Gornju i Donju Meziju. Oblast Timoka ulazi u sastav Gornje Mezije. Koliko je danas poznato, u dolini Timoka nije bila stacionirana ni jedna legija. Kasteli i utvrđenja bili su posednuti pomoćnim odredima. Taj teren je u rimsko doba bio dobro naseljen, a iznad svega odlično branjen.

Iako još nema pouzdanih dokaza Knjaževac je nastao na temeljima rimskog utvrđenja Veliki Timok (Timacum majus), koje je (najkasnije u IV veku n.e.) postojalo na brdu Zdanije (gde se danas nalazi Pravoslavna crkva „Sveti Đorđe“), mada ostataka nekropola ima i u zapadnom i istočnom delu grada. Pod nazivom Timaco Maiori on je zapisan u rimskoj putnoj karti (Tabula Pitingeriana) iz IV veka. U starijoj literaturi ovo prvobitno naselje naziva se Kolumbija (dolazi od latinskog columba-golubica) i Golubac (prevod pravog), mada za ovaj naziv nema arheoloških ili pisanih potvrda. Uporedo sa njim upotrebljavao se veoma dugo i naziv Gurgusovac, pod kojim imenom (Gurgusovac) se spominje u turskim popisima iz 1455. godine kada je imao devet domaćinstava i dva zaseoka na terenu današnjeg grada. Narodna legenda kaže da je ovo ime dobio po gukanju golubova grivaša – po jednima, a po drugima po svetoj Đurđevoj vodi; naime priča se da je u blizini naselja, gde se danas nalazi Miletina crkva, u tursko vreme postojao han i uz njega česma koja se zvala Đurđeva voda, a koju su Turci zvali gjurgu-su (gjurgu – Đorđe, su – voda). Nedovoljno istorijska tvrđenja ime naseobini daju po Grguru, najstarijem sinu despota Đurđa Brankovića (XIV vek). U skorije vreme se sve više nameće tumačenje da Gurgusovac dobio ime od latinske reči gurus-gurgustium, prva reč bukvalno znači „dolinica“, plodna zirasta zemlja ali i posed isluženih rimskih legionara, koji su oni dobijali na uživanje da bi se u starosti izdržavali; gurgustium znači koliba, krčmica, pivnica, podrum tj. mesto gde se prerađuje grožđe i neguje vino i koje je moglo biti na imanju nekog legionara jer je Knjaževački kraj i u rimsko vreme bio poznat po vinogradima o čemu svedoče reljefne predstave pronađene na spomenicima u Ravni (Timacum minus). Srpski župan Stefan Nemanja je u svom prodiranju dolinom Timoka (XII vek) porušio utvrđenja: Svrljig, Ravnu i Koželj, ali se Golubac u to vreme ne pominje.

Kompletan tekst možete pronaći na ovom linku