Smeštena u podnožju Stare planine, u srcu Donje Kamenice kraj Knjaževca, Bogorodičina crkva važi za jednu od najneobičnijih i najtajanstvenijih sakralnih građevina u Srbiji. Ova srednjovekovna svetinja, poznata i kao „srpski Notr Dam“, svojim jedinstvenim arhitektonskim stilom i fascinantnim freskama krije priču koja vekovima intrigira istoričare i turiste.
Misteriozni ktitor i neobična arhitektura
Podignuta u prvoj polovini 14. veka, crkva Presvete Bogorodice pleni nesvakidašnjim izgledom – sa kupolom, spratom i dva zvonika, odajući utisak mnogo veće građevine. Mešavina vizantijskog i romanskog stila doprinosi njenoj posebnosti.
Međutim, ono što ovu svetinju čini još zagonetnijom jeste činjenica da njen ktitor i dalje ostaje nepoznat. Iako se zna da ju je podigao izvesni Mihailo, istorijska tumačenja se razlikuju – dok bugarski istoričari veruju da je reč o caru Mihailu Šišmanu, srpski istraživači smatraju da je ktitor mogao biti Mihailo Anđelović, vojvoda despota Lazara Brankovića.
Blago srednjovekovnog slikarstva
Unutrašnjost crkve krasi jedinstveni freskopis, čija umetnička i ikonografska vrednost prevazilazi granice Balkana. Najveću pažnju privlači „vizantijsko plava“ boja, koja je u to doba bila vrednija od zlata i korišćena samo u najbogatijim manastirima poput Sopoćana, Studenice i Dečana.
Pojedini prikazi su potpuno jedinstveni u hrišćanskom svetu. Među njima se ističu:
Sveti ratnici Teodor Tiron i Teodor Stratilat – prikazani zagrljeni dok jašu na konjima. Tajna večera – raspored sedenja Hrista i apostola razlikuje se od svih poznatih fresaka. Ciklus stradanja Svete Petke – svetiteljka je oslikana obnaženih grudi, što je presedan u pravoslavnom slikarstvu.
Nažalost, freske u donjem delu crkve oštećene su, naročito lica svetaca. Dok neki veruju da su ih unakazili Turci tokom vladavine, postoji i neobičnija teorija – hrišćanski vernici su skidali slojeve maltera sa očiju svetaca u nadi da će izlečiti probleme sa vidom ili drugim bolestima.
Sudbina i zaštita Crkve
Bogorodičina crkva je kroz vekove bila zapostavljena i u ruševinama, sve do konzervatorskih radova 1958. godine, kada su arheolozi otkrili nekropolu sa više od 70 grobova iz perioda od 14. do 17. veka. Danas je zaštićena kao spomenik kulture od velikog značaja.
Ako se nađete u knjaževačkom kraju, Bogorodičina crkva u Donjoj Kamenici je nezaobilazna destinacija. Preko puta crkve nalazi se info centar Turističke organizacije Knjaževca, gde možete saznati više o ovom fascinantnom i tajanstvenom zdanju.
Dođite i otkrijte jedno od najvećih srednjovekovnih blaga Srbije!
